Αναδημοσίευση: http://maiandros.blog-spot.gr
Ένα λαμπρό μυαλό, άγνωστος στους περισσότερους, o Κωνσταντίνος Δοξιάδης άφησε θετικά το αποτύπωμα του σε πάνω από 40 χώρες σε τέσσερις ηπείρους..
Η πρώτη μου επαφή με τον θρύλο του Κωνσταντίνου Δοξίαδη ήρθε όταν μου ζήτησαν σε κάποιο περιοδικό να γράψω μία κειμενολεζάντα που έδειχνε μερικά παιδιά να παίζουν ανέμελα στην Ισλαμαμπάντ, την πρωτεύουσα του Πακιστάν. Τα στοιχεία ελάχιστα, η λεζάντα έπρεπε να μεγαλώσει και όπως συμβαίνει στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις η λύση ακούει στο όνομα: wikipedia. Μια λεζάντα που ήταν θέμα 10 λεπτών παραδόθηκε μετά από 5 ώρες. Η πληροφορία ότι η χάραξη της πρωτεύουσας του Πακιστάν ήταν σύλληψη και δημιουργία ενός Έλληνα αρχιτέκτονα, του Κωνσταντίνου Δοξιάδη απορύθμισε τα πάντα. Ένας εσωτερικός διάλογος άρχισε που όσο έθετε νέα ερωτήματα δέχονταν και περισσότερες απαντήσεις και «χαστούκια» από αυτά που παρουσίαζε η έρευνα γύρω από την ζωή του και το έργο του.
– Μάλλον κάποια γνωριμία θα είχε και θα το πήρε το έργο…
– Μα δεν έκανε μόνο αυτό. Την δεκαετία ’60 που ήταν και η πλέον παραγωγική του, του ίδρυσε την Doxiadis International Co. Ltd. – Consultants on Development & Ekistics, η οποία επέκτεινε τη δράση της στις 4 από τις 5 Ηπείρους του πλανήτη, αναλαμβάνοντας έργα και προγράμματα σε 44 χώρες, με γραφεία στις ΗΠΑ, Ιράκ, Σαουδική Αραβία, Πακιστάν, Μπαγκλαντές, Νιγηρία, Γκάνα, Λιβύη κ.α. Περιοχές σε μεγαλουπόλεις της Αμερικής όπως της Ουάσιγκτον, του Μαϊάμι, του Ντιτρόιτ και του Μπρούκλιν έχουν σχεδιαστεί από τον ίδιο και το γραφείο του.
– Μάλλον κάποια γνωριμία θα είχε και θα το πήρε το έργο…
– Μα δεν έκανε μόνο αυτό. Την δεκαετία ’60 που ήταν και η πλέον παραγωγική του, του ίδρυσε την Doxiadis International Co. Ltd. – Consultants on Development & Ekistics, η οποία επέκτεινε τη δράση της στις 4 από τις 5 Ηπείρους του πλανήτη, αναλαμβάνοντας έργα και προγράμματα σε 44 χώρες, με γραφεία στις ΗΠΑ, Ιράκ, Σαουδική Αραβία, Πακιστάν, Μπαγκλαντές, Νιγηρία, Γκάνα, Λιβύη κ.α. Περιοχές σε μεγαλουπόλεις της Αμερικής όπως της Ουάσιγκτον, του Μαϊάμι, του Ντιτρόιτ και του Μπρούκλιν έχουν σχεδιαστεί από τον ίδιο και το γραφείο του.
– Δηλαδή ήταν ένας μεγαλοαρχιτέκτονας;
– Καμία σχέση με αυτό που μπορεί να έχεις στο μυαλό του. Δεν αγάπησε ποτέ το χρήμα και την επίδειξη. Δύο κουστούμια είχε όλα και όλα, έκανε τις μελέτες του χωρίς να πληρώνεται και η λιτότητα, της οποίας ήταν λάτρης, αντικατοπτρίζεται και στις δουλειές του. Από την άλλη δεν νομίζω να είχαν ανάγκη απλώς κάποιον «μεγαλοαρχιτέκτονα» ο ΟΗΕ, 45 κυβερνήσεις και η Διεθνής Τράπεζα ως σύμβουλο τους σε θέματα οικιστικής ανασυγκρότησης. Ήθελαν και είχαν τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη καθώς ως οραματιστής που ήταν, είχε προβλέψει τον υπερπληθυσμό και είχε αναπτύξει τις δικές του ανθρωποκεντρικές θεωρίες. Έλεγε ότι: « η εντοπία πρέπει να μεριμνά για την ευτυχία και την ευημερία του Ανθρώπου. Οφείλει να φροντίζει και τα πέντε στοιχεία του ανθρωπόκοσμου: τη φύση, τον άνθρωπο, την κοινωνία, τα κελύφη και τα δίκτυα. Οφείλει να εξασφαλίζει αυτήν την σύνθεση».
– Και γιατί δεν τον ήξερα μέχρι χθες;
– Γιατί ζεις στην Ελλάδα και τα σχολικά βιβλία δεν ασχολούνται με άλλα πρόσωπα πέρα από πολιτικούς, στρατιωτικούς ή επαναστάτες ανάλογα με το ποιος είναι στην εξουσία όταν γράφονται. Για να μην νιώθεις άσχημα ακόμη και οι φοιτητές στις σχετικές σχολές δεν διδάσκονται το έργο του. Απόδειξη των παραπάνω είναι ότι και το πιο κοντινό γνωστό του πρόσωπο, τον γιο του Απόστολο, τον γνωρίζουμε για λάθους λόγους, όχι για το έργο του αλλά για την ταραχώδη σχέση που είχε με την ηθοποιό Βάσια Παναγοπούλου.
– Καμία σχέση με αυτό που μπορεί να έχεις στο μυαλό του. Δεν αγάπησε ποτέ το χρήμα και την επίδειξη. Δύο κουστούμια είχε όλα και όλα, έκανε τις μελέτες του χωρίς να πληρώνεται και η λιτότητα, της οποίας ήταν λάτρης, αντικατοπτρίζεται και στις δουλειές του. Από την άλλη δεν νομίζω να είχαν ανάγκη απλώς κάποιον «μεγαλοαρχιτέκτονα» ο ΟΗΕ, 45 κυβερνήσεις και η Διεθνής Τράπεζα ως σύμβουλο τους σε θέματα οικιστικής ανασυγκρότησης. Ήθελαν και είχαν τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη καθώς ως οραματιστής που ήταν, είχε προβλέψει τον υπερπληθυσμό και είχε αναπτύξει τις δικές του ανθρωποκεντρικές θεωρίες. Έλεγε ότι: « η εντοπία πρέπει να μεριμνά για την ευτυχία και την ευημερία του Ανθρώπου. Οφείλει να φροντίζει και τα πέντε στοιχεία του ανθρωπόκοσμου: τη φύση, τον άνθρωπο, την κοινωνία, τα κελύφη και τα δίκτυα. Οφείλει να εξασφαλίζει αυτήν την σύνθεση».
– Και γιατί δεν τον ήξερα μέχρι χθες;
– Γιατί ζεις στην Ελλάδα και τα σχολικά βιβλία δεν ασχολούνται με άλλα πρόσωπα πέρα από πολιτικούς, στρατιωτικούς ή επαναστάτες ανάλογα με το ποιος είναι στην εξουσία όταν γράφονται. Για να μην νιώθεις άσχημα ακόμη και οι φοιτητές στις σχετικές σχολές δεν διδάσκονται το έργο του. Απόδειξη των παραπάνω είναι ότι και το πιο κοντινό γνωστό του πρόσωπο, τον γιο του Απόστολο, τον γνωρίζουμε για λάθους λόγους, όχι για το έργο του αλλά για την ταραχώδη σχέση που είχε με την ηθοποιό Βάσια Παναγοπούλου.
– Προφανώς με όλο αυτό το παγκόσμιο έργο του δεν ασχολήθηκε με την Ελλάδα;
-Τουναντίον, και έργα έκανε και προτάσεις είχε απλώς τις τελευταίες δεν θέλαμε να τις ακούσουμε. Την περίοδο της αντιπαροχής και της πολυκατοικίας εκείνος μιλούσε για σεβασμό στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας ενώ στα χαρτιά έμεινε και το όραμα του για σιδηροδρομική σύνδεση του Λαυρίου με την πρωτεύουσα. Φυσικά ούτε για συζήτηση η δημιουργία του νέου αεροδρομίου που θα ενώνονταν με γέφυρα στην Μακρόνησο – σ.σ. πρόταση που είχε κατατεθεί πριν χαρακτηρισθεί μνημείο ιστορικής κληρονομιάς – όταν μετά από δεκαετίες αρκετές χώρες δημιουργούν τεχνητά νησιά – αεροδρόμια.
-Τουναντίον, και έργα έκανε και προτάσεις είχε απλώς τις τελευταίες δεν θέλαμε να τις ακούσουμε. Την περίοδο της αντιπαροχής και της πολυκατοικίας εκείνος μιλούσε για σεβασμό στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας ενώ στα χαρτιά έμεινε και το όραμα του για σιδηροδρομική σύνδεση του Λαυρίου με την πρωτεύουσα. Φυσικά ούτε για συζήτηση η δημιουργία του νέου αεροδρομίου που θα ενώνονταν με γέφυρα στην Μακρόνησο – σ.σ. πρόταση που είχε κατατεθεί πριν χαρακτηρισθεί μνημείο ιστορικής κληρονομιάς – όταν μετά από δεκαετίες αρκετές χώρες δημιουργούν τεχνητά νησιά – αεροδρόμια.
Δύο από τα σημαντικότερα έργα του στην Αττική είναι πληγωμένα. Το περίφημο κτήριο Δοξιάδη (γνωστό και ως Σχολή Δοξιάδη από όπου έχουν αποφοιτήσει πάνω από 25,000 μηχανικούς, αρχιτέκτονες και διακοσμητές) στον περιφερειακό Λυκαβηττού έχει γίνει από πέρυσι πολυτελές συγκρότημα κατοικιών αλλοιώνοντας εντελώς και την χρήση αλλά και την λογική του αρχιτέκτονα. Παράλληλα τελευταία στιγμή σώθηκε από ολική κατεδάφιση το «Απολλώνιο», το οικιστικό σύμπλεγμα που είχε δημιουργήσει στο Πόρτο Ράφτη εμπνευσμένος από τον τρόπο που δημιουργούσαν τα κτήρια τους οι Αρχαίοι Έλληνες.
– Μόνο αρχιτεκτονική όμως, άλλα ενδιαφέροντα δεν είχε;
– Μόνο «τρελό επιστήμονα» δεν μπορείς να τον πεις. Λάτρευε την οικογένεια του, την σύζυγο του Έμμα και τα παιδιά του. Αγαπούσε την ποίηση – του άρεσε να απαγγέλλει το «Περιμένοντας τους Βαρβάρους» του Καβάφη, την μουσική (ιδιαίτερα αυτή του Μάνου Χατζηδάκι) τα γουέστερν και το θέατρο. Αγαπούσε πολύ την πατρίδα του και λίγοι ίσως γνωρίζουν ότι είναι στην κατοχή ήταν ο αρχηγός της αντιστασιακής ομάδας «Ήφαιστος» και κατόπιν ο άνθρωπος που έδωσε εικόνα στις καταστροφές που άφησαν οι Γερμανοί πίσω τους καθώς και αυτός που ετέθη επικεφαλής της αντιπροσωπείας στις διαπραγματεύσεις για τις Ιταλικές πολεμικές επανορθώσεις.
– Μόνο αρχιτεκτονική όμως, άλλα ενδιαφέροντα δεν είχε;
– Μόνο «τρελό επιστήμονα» δεν μπορείς να τον πεις. Λάτρευε την οικογένεια του, την σύζυγο του Έμμα και τα παιδιά του. Αγαπούσε την ποίηση – του άρεσε να απαγγέλλει το «Περιμένοντας τους Βαρβάρους» του Καβάφη, την μουσική (ιδιαίτερα αυτή του Μάνου Χατζηδάκι) τα γουέστερν και το θέατρο. Αγαπούσε πολύ την πατρίδα του και λίγοι ίσως γνωρίζουν ότι είναι στην κατοχή ήταν ο αρχηγός της αντιστασιακής ομάδας «Ήφαιστος» και κατόπιν ο άνθρωπος που έδωσε εικόνα στις καταστροφές που άφησαν οι Γερμανοί πίσω τους καθώς και αυτός που ετέθη επικεφαλής της αντιπροσωπείας στις διαπραγματεύσεις για τις Ιταλικές πολεμικές επανορθώσεις.
Αγαπούσε να γράφει και άφησε πίσω του δύο μυθιστορήματα το «Μία απλή ιστορία» και το «Η πορεία των λαών». Ακόμη και για την σπάνια ασθένεια (πλάγια αμυτροφική σκλήρυνση) που τον βρήκε και τον καθήλωσε, κρατούσε σημειώσεις με σκοπό αυτές να βοηθήσουν μελλοντικούς ερευνητές και να σωθούν ανθρώπινες ζωές.
Και κάπως έτσι ξεμένεις από ερωτήσεις. Και μένεις μόνο με την πίκρα και τον θυμό που έπρεπε ένα τυχαίο γεγονός να σε φέρει απέναντι στο μεγαλείο του Κωνσταντίνου Δοξιάδη. Ενός ανθρώπου που ακόμη και σήμερα – 40 χρόνια από τον θάνατο του τον Ιούνιο του 1975 – το έργο στην Ελλάδα αναγνωρίζεται και αναδεικνύεται από ελάχιστους.
Και κάπως έτσι ξεμένεις από ερωτήσεις. Και μένεις μόνο με την πίκρα και τον θυμό που έπρεπε ένα τυχαίο γεγονός να σε φέρει απέναντι στο μεγαλείο του Κωνσταντίνου Δοξιάδη. Ενός ανθρώπου που ακόμη και σήμερα – 40 χρόνια από τον θάνατο του τον Ιούνιο του 1975 – το έργο στην Ελλάδα αναγνωρίζεται και αναδεικνύεται από ελάχιστους.
