Click on the following link to get transferred to the Kalimasia Museum website:
http://www.chios.gr/guide/en/kalimasiaM.htm
Interior of traditional house in Chios, Greece (one of the museum's halls)
Ο Γιάννης Κολλιάρος, συνταξιούχος γυμνασιάρχης και λυκειάρχης, θεολόγος και απόφοιτος της Θεολογικής Σχολής Χάλκης, λογοτέχνης και ένας από τους σημαντικότερους λαογράφους της Χίου, είναι ο ιδρυτής του Λαογραφικού Μουσείου Καλλιμασιάς. Ο Γιάννης Κολλιάρος ήταν επίσης και καλός φίλος και συμμαθήτης του εκλιπόντος θείου μου Νικολάου Κολόμβου. Έτσι η χαρά μου να τον γνωρίσω ήταν διπλή. Είχα την τιμή να τον γνωρίσω από κοντά το καλοκαίρι του 2002 όταν με βοήθησε στην ιστορική και αρχαιολογική μου έρευνα στην Χίο όπου διενεργούσα για την ολοκλήρωση της διπλωματικής μου εργασίας για το μεταπτυχιακό στην αρχαία ιστορία στο Queens College of the City University of New York. Τον καρπό αυτής της έρευνας μου στην ιστορική τοπογραφία και επιφανειακή αρχαιολογία (μελέτη και καταγραφή μνημείων και κινητών αρχαιοτήτων που βρίσκονται κατά χώραν στην επιφάνεια της γης) παρέδωσα στο μουσείο Καλλιμασιάς και είμαι σίγουρος ότι βρίσκεται σε καλά χέρια. Τα ευρήματα μου ήταν ελληνιστικά και παλαιοχριστιανικά όστρακα (κομμάτια κεραμικών) που βρήκα σε διάφορες τοποθεσίες της βορείου και νοτίου Χίου και μας δίνουν αρκετά στοιχεία για τον λαϊκό υλικό βίο και την λαϊκή χειροτεχνία των αρχαίων Χίων.
Επισκέφτηκα το μουσείο το οποίο βρίσκεται στο υπόγειο του σχολείου και έμεινα έκθαμπος από το μεράκι και την δουλειά του Γιάννη Κολλιάρου που κατάφερε και ανέδειξε την Καλλιμασιά και το Γυμνάσιο και Λύκειο της σε κέντρο μελέτης της τοπικής λαϊκής παράδοσης. Πέρα των όσων περιγράφονται στην ιστοσελίδα του μουσείου, δηλ. περί του αντικειμένου του μουσείου που είναι οι λαγοραφικές συλλογές και δη εκθέματα του νεότερου λαϊκού υλικού βίου, υπάρχουν και άλλες συλλογές που δεν περιορίζονται στην λαογραφία και που σχετίζονται με την αρχαιολογία και την ιστορία της τεχνολογίας (π.χ. ελαιοτριβείο όμοιο με αυτά της εποχής του Ησιόδου), την εκκλησιαστική χειροτεχνία (π.χ. μανουάλια και άλλα εκκλησιαστικά κειμήλια), την παλαιογραφία, διπλωματική και βιβλιολογία (εκτίθενται παλιά βιβλία, έγγραφα και χειρόγραφα) και την νομισματική. Μα ακόμα σημαντικότερο είναι να σημειωθεί ότι κατάφερε όσο λίγοι εκπαιδευτικοί να μυήσει τους μαθητές του και γενικότερα την νεολαία στην παράδοση και να τους ενθαρρύνει να ασχοληθούν ενεργά με την διάσωση της. Το μουσείο ήταν αποτέλεσμα της ακούραστης εργασίας μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών και κατοίκων του χωριού. Πέρα από τον εντοπισμό, την μελέτη και καταγραφή, την διαχείρηση, ταξινόμηση και συντήρηση εκθεμάτων σε συλλογές, την οργάνωση εκθέσεων και την διαμόρφωση, συντήρηση και ασφάλεια του μουσειακού χώρου, οι μαθητές συμμετείχαν και στην μελέτη και καταγραφή παραδοσιακών χιακών συνταγών μαγειρικής που οδήγησε και σε δύο εκδόσεις τους. Έτσι, οι μαθητές έγιναν επίσης και ερευνητές και συγγραφείς της λαογραφίας της παραδοσιακής διατροφής και της ανθρωπολογίας της τροφής (food anthropology)!
Παρόλα αυτά, το ανάλγητο κράτος και η αρχαιολογική υπηρεσία προσπάθησαν να σταματήσουν πολλές φορές αυτή την προσπάθεια και έφτασαν να κάνουν και σωρεία μηνύσεων εναντίον του σχολείου, του Κολλιάρου προσωπικά και των εκπαιδευτικών, μαθητών και γονιών! Εγώ όμως ακολουθώντας το ένστικτο μου, το οποίο σύντομα με δικαίωσε, προτίμησα να παραδώσω τα ευρήματα μου στους πραγματικούς διασώστες και λειτουργούς του πολιτισμού και των παραδόσεων και έκανα καλά, διότι αργότερα έμαθα από κατοίκους ότι πολλά από τα αρχαία που βρήκαν στα χωράφια τους και που προσεκόμησαν στο αρχαιολογικό μουσείο Χίου έχουν χαθεί και δεν έχουν καταγραφεί στον κεντρικό κατάλογο του μουσείου ενώ αργότερα έγινε γνωστό από την εκπομπή
"Aθέατος Κόσμος" του πατριώτη και δραστήριου δημοσιογράφου Κώστα Χαρδαβέλλα το σκάνδαλο της Κ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων και συγκεκριμένα της τότε διευθύντριας της Αγλαΐας Αρχοντίδου, που σαν τον χειρότερο και τον πιο αγράμματο αρχαιοκάπηλο και ασυνείδητο εθνοπροδότη, κατέστρεψε ένα ολόκληρο μακεδονικό νεκροταφείο και πέταξε τα τίμια και ιερά οστά των νεκρών στα...σκουπίδια! Οι λάρνακες έγιναν υλικά οικοδομών για τα οποία η Αρχοντίδου πήρε και ποσοστά ενώ η..."αποδόμηση του αρχαιολογικού χώρου" έγινε για...να χτιστεί σινεμά με ταινίες πορνό! Ο όρος "αποδόμηση αρχιαολογικού χώρου" είναι φυσικά ένας όρος ταυτόσημος με την βαρβαρότητα και άσχετος με την αρχαιολογία, αφού ασφαλώς και δεν χρησιμοποιείται σε καμιά πολιτισμένη χώρα του κόσμου.
Είναι προφανώς περιττό να αναλύσω τις συνέπειες μιας τέτοιας καταστροφής για την έρευνα μου, αλλά αυτό που έχει σημασία δεν είναι τι έχασα εγώ, αλλά τι έχασε η ανθρωπότητα από μια τέτοια καταστροφή. Πόσες πληροφορίες και πόσες νέες ερμηνείες για τον ρόλο των Μακεδόνων στην Χίο των αλεξανδρινών και ελληνιστικών χρόνων χάθηκαν. Μπορεί να μαθαίναμε ακόμα και για τον ρόλο που διαδραμάτησε ο ίδιος ο Μ. Αλέξανδρος στην απελευθέρωση της Χίου από τους Πέρσες. Και όλα αυτά εξαιτίας μερικών ασυνείδητων αρουραίων της γραφειοκρατίας και του παρακράτους.
Ο μοναδικός λόγος των μηνύσεων της αρχαιολογικής υπηρεσίας εναντίον του μουσείου Καλλιμασιάς είναι ότι για άλλη μια φορά μια κλίκα επίορκων δημοσίων υπαλλήλων βρήκε ανίερες ψευτοδικαιολογίες για να καπελώσει και να εκμεταλλευτεί μια ανεξάρτητη ιδιωτική πρωτοβουλία. Εδώ όμως δεν μιλάμε μόνο για απλή ιδιωτική πρωτοβουλία, αλλά και για ένα δημόσιο σχολείο, άρα μια δημόσια υπηρεσία (αρχαιολογική) μηνύει μια άλλη (σχολείο) με σκοπό να καπελώσει και να μονοπωλήσει κάποιες αρμοδιότητες και εξουσίες. Όποιος δεν είναι "ημέτερος" διώκεται πάραυτα. Αυτά μόνο στην Ελλάδα γίνονται! Τόσα χρόνια στην Αμερική δεν έχω ακούσει ποτέ μια δημόσια υπηρεσία να μηνύει μια άλλη! Αυτή είναι δυστυχώς η νοοτροπία πολλών ελληνικών δημοσίων υπηρεσιών που υποτίθεται ότι προστατεύουν τον πολιτισμό ενώ στην πραγματικότητα κάνουν ακριβώς το αντίθετο και διώκουν λαμπρές πρωτοβουλίες σαν και αυτές του μουσείου Καλλιμασιάς.
Βέβαια δεν είναι όλες οι δημόσιες υπηρεσίες και οι εργαζόμενοι τους το ίδιο και αυτό αποδεικνύει άλλωστε και η περίπτωση του Γυμνασίου και Λυκείου Καλλιμασιάς που είναι δημόσια και το ίδιο ισχύει και για πολλούς αρχαιολόγους και υπαλλήλoυς της αρχαιολογικής υπηρεσίας που κάνουν εξαιρετικά και ευσυνείδητα την δουλειά τους. Όμως η αλήθεια να λέγεται και στην περίπτωση της Χίου η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πολλά κρούσματα αρχαιοκαπηλίας, έλλειψης σεβασμού προς τον πολιτισμό και παρεμπόδισης της ανάπτυξης και του τουρισμού μέσα στα διάφορα κυκλώματα των δημοσίων υπηρεσίων.
Οι πραγματικοί φορείς, συνεχιστές και διασώστες των παραδόσεων και του πολιτισμού είναι οι γνήσιοι απόγονοι και κληρονόμοι του και όχι κάποιοι χαρτογιακάδες των δημοσίων υπηρεσιών και κάποιοι υπερόπτες και βλοσυροί "λόγιοι" που δεν έχουν σχέση με την ιστορική και καθημερινή πραγματικότητα του τόπου που ερευνούν. Γιαυτό ας συνειδητοποιήσουμε στον επιστημονικό και ακαδημαϊκό χώρο ότι πρέπει να μάθουμε να ακούμε τους ντόπιους, τους κατοίκους των περιοχών που ερευνούμε και όχι να προσπαθούμε να κάνουμε αυτό που λέει η παροιμία "έλα παππού να σου δείξω τα αμπέλια σου". Γιαυτό και εγώ προτίμησα την μεταπτυχιακή εργασία μου να την κάνω στον τόπο καταγωγής μου, την Χίο, και όχι σε κάτι που γνωρίζω μόνο από τα βιβλία. Το μέλλον του πολιτισμού μας και της χώρας μας είναι στο χέρια των κατοίκων της και δη της νεολαίας. Επομένως, όλα ξεκινάν από την εκπαίδευση και την παιδεία. Δεν είναι τυχαίο που στην περίπτωση της καταστροφής του νεκροταφείου εκείνος που ειδηποίησε τις αρχές και σταμάτησαν περεταίρω καταστροφή ήταν ένας δημοδιδάσκαλος, άξιο τέκνο της Χίου και εκπαιδευτικός από τους λίγους. Από τους εκπαιδευτικούς λοιπόν ξεκινάν οι ελπίδες για πρόοδο και πνευματική και πολιτισμική ανάκαμψη της χώρας μας. Στην περίπτωση του μουσείου Καλλιμασιάς, έχουμε την πιο περίτρανη απόδειξη της σημασίας που έχει η μουσειοδιδακτική στην καλλιέργεια φιλοπατρίας, ιστορικής μνήμης και αγάπης για την προστασία του πολιτισμού και της παράδοσης.
| Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω δημοσίως την αξιόλογη αρχαιολόγο, ιστορικό της τέχνης και φιλόλογο, Τασούλα Μανδάλα που με βοήθησε στην χρονολόγηση των ευρημάτων, τον Γιάννη Κολλιάρο και τον συγχωριανό και φίλο του καπετάν Δημήτρη Μελαχροινούδη, απόμαχο εμποροπλοίαρχο, συντελεστή και αρωγό του μουσείου Καλλιμασιάς και καταξιωμένο ερευνητή της ιστορίας της Χίου και ειδικώς της Ν. Χίου και της Καλλιμασιάς, που για αυτόν έγραψε το National Geographic, καθώς και τον κ. Δημητρακόπουλο, που ήταν τότε διευθυντής της Βιβλιοθήκης Κοραή και ο οποίος με έφερε σε επαφή μαζί τους, διότι με βοήθησαν σημαντικά και μου συμπαραστάθηκαν στην έρευνα μου ως έμπειροι και βαθείς γνώστες των Χιακών Σπουδών. Εύχομαι και άλλοι να ακολουθήσουν το λαμπρό παράδειγμα τους και το λαμπρό παράδειγμα όλων όσων τους στήριξαν στο έργο τους, συμπεριλαμβανομένου και πολλών κατοίκων της Καλλιμασιάς. 
|
